ကြ်န္မမွာ ဘီပိုး ရွိတယ္ဆရာ။ ပိုက္ဆံကလည္းမတတ္ႏုိင္ေတာ့ ဆရာဝန္စစ္ခိုင္းသမွ်လည္း မစစ္ႏုိင္ဘူးဆရာ။ ဘယ္လို ေနထိုင္ စားေသာက္ကုသရမယ္ဆိုတာ ေျပာေပးပါလားဆရာ။ ကုသလို႔လည္း ေပ်ာက္ပါသလားဆရာ။ ကြ်န္မက စာသင္တဲ့ ဆရာမတစ္ေယာက္ပါဆရာ။ ကေလးေတြေကာ ကူးစက္ႏုိင္ပါသလား။
• (ဘီ) ပိုး ဘယ္လိုကူးသလဲ။
၁။ Contaminated needles ပိုးပါေနတဲ့ အပ္အမ်ိဳးမ်ိဳး ေဆးထိုးအပ္၊ တက္တူးထိုးအပ္၊ အပ္စုိက္ကုအပ္၊ အလွအပကြင္းတပ္တဲ့အပ္၊ နားေဖါက္တဲ့အပ္၊ မူးယစ္ေဆးထိုးတဲ့အပ္၊
၂။ Sex လိင္။ ပိုးရွိသူ ေယာက္က်ား-မိန္မကေန လိင္တက္ဆံရာမွာ အကာအကြယ္မသံုးရင္။
၃။ Mother to infant မိခင္ကေန ကေလး။ ခြျေမြးေမြး၊ ရိုးရိုးေမြေမြး မထူးပါ။ ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ခ်ိန္ေသြးစစ္ရင္ hepatitis B surface antigen (HBsAg) အႏုတ္ျပေနရမယ္။ HBsAg test positive ျဖစ္ေနရင္ သူကေနေမြးလာတဲ့ကေလးကို ကာကြယ္ေဆး ၂ မ်ိဳးလံုး ၁၂ နာရီအတြင္း ထိုးပါ။ ကာကြယ္ေဆးရိုးရိုးကို ေမြးေမြးခ်င္း + ၁ လ + ၆ လမွာ စုစုေပါင္း (၃) ခါထိုးပါ။ ကေလးကို အသက္ ၉-၁၈ လရွိရင္ antibody test အေပါင္းျပေနမယ္။ တကယ္လို႔ အႏုတ္သာျပေနေသးရင္ စတုတၳအၾကိမ္ ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။
၄။ Close contact လက္ပြန္းတတည္းေနျခင္း။ ေသြး ဒါမွမဟုတ္ ခႏၶာကိုယ္ကထြက္တဲ့အရည္နဲ႔ ထိေတြ႔မိသူေတြကိုလဲ ကူးႏိုင္တယ္။ အနာအဆာနဲ႔ မ်က္လံုးထဲဝင္ရာကေနသာကူးမယ္။ သြးတိုက္တံ၊ အေမႊးရိတ္ဓါး၊ လက္သည္းညွပ္ေတြ မွ်သံုးရင္လဲကူးႏိုင္တယ္။
၅။ In the hospital ေဆးရံု-ေဆးခန္း။
• (ဘီ) ပုိးရွိေနာတာက ျပန္ေပ်ာက္မွာလား။
လူၾကီးဆိုရင္ ေပ်ာက္ႏိုင္တယ္။ ၉ဝ% ေပ်ာက္မယ္။ ၁ဝ% က နာတာရွည္အသဲေရာင္ျဖစ္မယ္။ ကေလးေတြမွာ ဆိုးတယ္။ ၄ဝ% ေပ်ာက္မယ္။ ၆ဝ% နာတာရွည္အသဲေရာင္ျဖစ္မယ္။ အသက္ ၁ ႏွစ္ဝန္းက်င္ကေလးေတြ ၁ဝ% သာ ေပ်ာက္မယ္။ ၉ဝ% နာတာရွည္အသဲေရာင္ျဖစ္မယ္။
• ရက္တိုနဲ႔ နာတာရွည္ဆိုတာဘာလဲ။
(ဘီ) ပိုးနဲ႔ထိေတြ႔မိျပီးေနာက္ ၆ လအတြင္းမွာျဖစ္တာက ရက္တို။ ဒိေနာက္ျပန္ျပီး သက္သာလာမယ္။ ၆ လေနာက္မွာ ေသြးစစ္လို႔ (HBsAg+) ျဖစ္ေနရင္ နာတာရွည္လို႔ သတ္မွတ္ႏိုင္တယ္။ ျပန္မေပ်ာက္ေတာ့ပါ။
• (ဘီ) ပိုးက သူမ်ားကိုမကူးေအာင္ ဘယ္လိုလုပ္ရမလဲ၊
အတူေနသူေတြေတြအားလံုး (ဇနီး၊ ခင္ပြန္းအပါအဝင္) hepatitis B vaccine ကာကြယ္ေဆးထိုးပါ။ (၃) ခါထိုးရမယ္။ တသက္စာ ကာကြယ္ေပးမယ္။ ဒါ့အျပင္ စူးရွႏိုင္တာေတြမွန္သမွ် မထိခိုက္ေအာင္ ဂရုစိုက္ပါ။ ျဖစ္တာနဲ႔ ပတ္တီးစီးျပီး ဖံုးအုပ္ထားပါ။ အဲလိုအရာေတြနဲ႔ မွ်ေဝမသံုးပါနဲ႔။ ႏွာေခ်၊ ေခ်ာင္းဆိုး၊ ရင္ခ်င္းအပ္တာနဲ႔ မကူးပါ။ ပိုးရွိသူက ခ်က္ေကြ်းတာ စားလို႔လဲ မကူးပါ။
• ေနမေကာင္းတိုင္း (ဘီ) ပိုးရက္တုိျဖစ္ပါသလား။
အမ်ားအားျဖင့္ (ဘီ) ပိုးဝင္တာကို မသိလိုက္ဘူး။ ေနမေကာင္းမျဖစ္ဘူး။ တခ်ိဳ႕မွာ ခံစားရမွာေတြကေတာ့ ဖ်ားမယ္၊ အားယုတ္မယ္၊ အဆစ္ေတြအသားေတြနာမယ္၊ အစားပ်က္မယ္၊ တုပ္ေကြးနဲ႔တူတယ္။ ရွားရွားပါးပါးျဖစ္တာေတြကေတာ့ ပ်ိဳ႕အန္မယ္၊ အသားဝါျဖစ္မယ္။ ဝမ္းပ်က္မယ္။
• ရက္တိုအဆင့္ျပီးသြားတာကို ဘယ္လိုသိမလဲ။
ေသြးစစ္ရင္ (HBsAb+) ေတြ႔မယ္ Antibodies ခုခံအား (အင္တီေဘ္ဒီ) ေတြရွိေနျပီ။ ေနာက္ထပ္ (ဘီ) ပိုး လာမကူးေတာ့သလို သူမ်ားကိုလဲ မကူးေစဘူး။
• နာတာရွည္ျဖစ္ျပီလို႔ ဘယ္လိုသိႏိုင္မလဲ။
၆ လေက်ာ္အထိ ပိုးေတြ႔ေနရင္ နာတာရွည္။ ေဆးစစ္ရေတာ့မယ္။ အသဲကုဆရာဝန္နဲ႔ ၆ လ၊ ဒါမွမဟုတ္ ၁ ႏွစ္တခါ ျပေနရမယ္။ လူအမ်ားစုဟာ က်န္းမာျပီး လူေကာင္းလိုေနႏိုင္ၾကပါတယ္။ ဒါေပမဲ့ ကိုယ္ကေနေကာင္းေနေပမဲ့ သူမ်ားကို ကူးေစမွာကို သိထားျပီး ေရွာင္က်ဥ္စရာမွန္သမွ် ေရွာင္က်ဥ္ရမယ္။
• ဘယ္စမ္းသပ္နည္းေတြနဲ႔ ေစာင့္ၾကည္ေနမွာလဲ။
hepatitis B blood panel, liver function tests (ALT), hepatitis B e-Antigen (HBeAg), hepatitis B e-Antibody (HBeAb), ultrasound and imaging နဲ႔ လိုအပ္သူေတြကို liver biopsy ေတြလုပ္မယ္။ လိုအပ္လာရင္ ေဆးကုမယ္။
• နာတာရွည္ျဖစ္တာ ေပ်ာက္သြားႏိုင္သလား။
အခုထိေတာ့ ေပ်ာက္ေဆးမရွိေသးပါ။ ဒါေပမဲ့ နာတာရွည္သမားေတြမွာ ဗိုင္းရပ္စ္ပိုးေတြကို ေႏွးေစေအာင္ ေဆးေတြက လုပ္ေပးႏိုင္ျပီ။ ပိုးေတြ နည္းေလေလ အသဲကိုထိခိုက္မွာ နည္းေလေလျဖစ္တယ္။ ကံေကာင္းရင္ ဗိုင္းရပ္ေတြကို လံုးဝ ထိန္းႏိုင္တယ္။ ရွားေတာ့ရွားတယ္။ သုေတသနေတြအရ အလားအလာေကာင္းေတြရွိတယ္။
• ဘယ္ေဆးေတြကို တရားဝင္အသိအမွတ္ျပဳထားပါသလဲ။
- Interferon Alpha (Intron A) ထိုးေဆး။ ၁၉၉၁ ကတည္းကသံုးတယ္။ တပါတ္မွာ အၾကိမ္မ်ားစြာ၊ ၆ လ၊ ၁ ႏွစ္ၾကာထိုးတယ္။ ဒိထက္ပိုခ်င္လဲပိုမယ္။ flu-like symptoms, depression, and headaches ေတြ ခံစားရႏိုင္တယ္။
- Pegylated Interferon (Pegasys) ထိုးေဆး။ ၂ဝဝ၅ မွာ စသံုးတယ္။ တပါတ္ ၁ ခါထိုးတယ္။ ၆ လ၊ ၁ ႏွစ္ ၾကာထိုးတယ္။ flu-like symptoms and depression ေတြ ခံစားရႏိုင္တယ္။
- Lamivudine (Epivir-HBV, Zeffix, or Heptodin) ေသာက္ေဆး။ ၁၉၉၈ ကစသံုးတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး။ ၁ ႏွစ္ၾကာေသာက္ရမယ္။
- Adefovir Dipivoxil (Hepsera) ေသာက္ေဆး။ ၂ဝဝ၂ ကစသံုးတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး။ ၁ ႏွစ္ၾကာေသာက္ရမယ္။ Entecavir (Baraclude) ေသာက္ေဆး။ ၂ဝဝ၅ ကစသံုးတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး။ ၁ ႏွစ္ၾကာေသာက္ရမယ္။
- Telbivudine (Tyzeka, Sebivo) ေသာက္ေဆး။ ၂ဝဝ၈ ကစသံုးတယ္။ တေန႔ ၁ လံုး။ ၁ ႏွစ္ၾကာေသာက္ရမယ္။
• (ဘီ) ပိုးေတြ႔တိုင္း ေဆးေသာက္ရမွာလား။
မဟုတ္ပါ။
• နာတာရွည္သမားေတြက ဘာေတြကိုေရွာင္ရမလဲ။
အရက္လံုးဝမေသာက္ပါနဲ႔။ ေဆးလိပ္ျဖတ္ပါ။ ေဆးေသာက္စရာမွန္သမွ် ဟာဗယ္ေဆးေတြအပါအဝင္ ဆရာဝန္ကို ျပျပီးမွသာ ေသာက္ပါ။ အစားအေသာက္ လံုေလာက္မွ်တေအာင္စားေသာက္ပါ။ ေသြးလွူလို႔မရပါ။
• ကိုယ္ဝန္ေဆာင္ေနလို႔ (ဘီ) ပိုးစစ္ရမလား။
ကိုယ္ေဆာင္မွန္သမွ် စစ္ပါ။ ေမြးလမဲ့ကေလးကို ကူးဘို႔ အခြင့္အလမ္း ၉၅% ရွိတယ္။ ကေလးကို ေမြးေမြးခ်င္း (၁) hepatitis B vaccine ကာကြယ္ေဆး နဲ႔ (၂) Hepatitis B Immune Globulin (HBIG) ကာကြယ္ေဆးတမ်ိဳးပါ ထိုးရမယ္။ ကေလးကို ႏို႔တိုက္ႏိုင္ပါတယ္။ အက်ိဳးနဲ႔ အျပစ္မွာ အက်ိဳးကပိုသာတယ္။
ေဒါက္တာတင့္ေဆြ
တရုတ္ျပည္က စားေသာက္ဆိုင္တခုရဲ ့ထူးထူးျခားျခားဧည့္သည္ကိုဆြဲေဆာင္မွဳကေတာ့ ခ်က္ျပဳတ္တဲ့ေနရာ၊စားပြဲထိုး၊ဧည့္ၾကိဳအားလံုးကို စက္ရုပ္ေတြနဲ ့လုပ္ေဆာင္ထားခိုင္းတာပါပဲ။ အဲဒီစက္ရုပ္စားေသာက္ဆိုင္မွာ လုပ္ငန္းေဆာင္တာအမ်ိဳးမ်ိဳးလုပ္ေဆာင္ဖို ့ စက္ရုပ္အမ်ိဳးကြဲ ၁၈မ်ိဳးရွိပါတယ္။
