၁၉၉၂ ခုႏွစ္မွစခဲ့သည့္ ဇာတ္လမ္းတစ္ပုဒ္

(Written by - အိသဥၹာက်ာ္ )

ႏွစ္စဥ္ ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္ကို ကမၻာ့ခုခံအား က်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးေန႔ (World AIDS Days) အျဖစ္ သတ္မွတ္ကာ ကမၻာ့ႏုိင္ငံအသီးသီးတြင္ အထိမ္းအမွတ္ေန႔ တစ္ခုအျဖစ္ လုပ္ေဆာင္လာခဲ့သည္မွာ ဆယ္စုႏွစ္မ်ားစြာ ၾကာခဲ့ၿပီ ျဖစ္သည္။

ကမၻာေပၚတြင္ အိပ္(ခ်္)အိုင္ဗြီပိုးေတြ႔ လူနာတစ္ဦးကို ၁၉၈၈ ခုႏွစ္တြင္ စတင္ေတြ႔ရွိခဲ့ၿပီး ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ပထမဆံုး ေအအိုင္ဒီအက္(စ္) လူနာတစ္ဦးကို ၁၉၉၂ ခုႏွစ္တြင္ ေတြ႔ရွိခဲ့သည္ဟု သိရသည္။ ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ ခုခံအားက်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါကို အမ်ဳိးသားက်န္းမာေရး စီမံကိန္းတြင္ ပထမဦးစားေပး တိုက္ဖ်က္ရမည့္ ေရာဂါႀကီးတစ္ခုအသြင္ သတ္မွတ္ထားၿပီး ႏိုင္ငံေရး၊ လူမႈစီးပြားေရးႏွင့္ ျပည္သူ႔က်န္းမာေရးအရ အေရးပါသည့္အတြက္ ဦးစားေပး ေရာဂါႀကီး သံုးမ်ဳိးတြင္ ထည့္သြင္း သတ္မွတ္ထားခဲ့သည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံတြင္ လက္ရွိအိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ခံထားရသူ ဦးေရ ႏွစ္သိန္း၀န္းက်င္ခန္႔ ရွိသည္ဟု ခန္႔မွန္းထားၿပီး တစ္ေန႔လွ်င္ လူဦးေရ ၂၀ ခန္႔မွာ အေၾကာင္းအမ်ဳိးမ်ဳိးေၾကာင့္ ေရာဂါကူးစက္ ခံေနရသူမ်ားျဖစ္သည္ဟု ေရာဂါတိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ငန္းမ်ား လုပ္ေဆာင္ေနသူမ်ားက ဆိုသည္။

ေရာဂါ ကူးစက္ခံထားရသူမ်ားအနက္ ၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္းေလာက္သာ ေအအာရ္တီ ေဆး၀ါးရရွိေနၾကၿပီး က်န္အေရအတြက္မွာ ေဆး၀ါးလိုအပ္ခ်က္ ရွိေနေသာ္လည္း ယေန႔ အခ်ိန္အထိ မရၾကေသးေပ။ ယခုကဲ့သို႔ ၄၃ ရာခိုင္ႏႈန္းကို ေပးႏုိင္ျခင္းမွာ အစိုးရသစ္ လက္ထက္ က်န္းမာေရးဆိုင္ရာ အသံုးစရိတ္မ်ား ပိုမိုရရွိလာမႈ အပါအ၀င္ ေျပာင္းလဲလာသည့္ ႏုိင္ငံေရး မူ၀ါဒမ်ားအရ ႏိုင္ငံတကာမွ ကူညီေထာက္ပံ့ ေပးမႈမ်ားေၾကာင့္သာ ျဖစ္သည္။

ေအအာရ္တီေဆး၀ါးမ်ားကို က်န္းမာေရးဦးစီးဌာန၊ ခုခံအားက် ကာလသားေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးစီမံခ်က္မွ ၂၀၀၅ ခုႏွစ္မွစ၍ ရန္ကုန္ၿမိဳ႕ ေ၀ဘာဂီအထူးကု ေဆး႐ံုႀကီး၊ မႏၲေလး အေထြေထြေရာဂါကု ေဆး႐ံုႀကီးႏွင့္ ထိုင္း-ျမန္မာနယ္စပ္ ေဆး႐ံုႀကီးေလးခုတြင္ ေအအာရ္တီ ေဆး၀ါးကုသေရးဌာနမ်ား ဖြင့္လွစ္ကာ ေအအာရ္တီ ေဆး၀ါးကုသမႈ လုပ္ငန္းမ်ားကို စတင္လုပ္ေဆာင္ေပးခဲ့ၿပီး လက္ရွိတြင္ အစိုးရေဆး႐ံုႀကီး ၄၈ ခု၌ ကုသေပးေနသည္ဟု အမ်ဳိးသား ခုခံအားက် ကာလသားေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရး စီမံခ်က္မွ သိရသည္။

အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအတြက္ လာမည့္ ၂၀၁၅ ခုႏွစ္အကုန္တြင္ အစိုးရေဆး႐ံုႀကီး ၆၅ ခုႏွင့္ ခုခံအားက် ကာလသားေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးအဖြဲ႔ ေဆးခန္းခုနစ္ခုတို႔တြင္ ေအအာရ္တီ စင္တာအသစ္မ်ား တိုးခ်ဲ႕ လုပ္ေဆာင္ရန္ စီစဥ္ေနသည္ဟု သိရၿပီး ယင္းေအအာရ္တီ စင္တာမ်ားတြင္ ေျခာက္လမွ တစ္ႏွစ္အထိ ေအအာရ္တီေဆး၀ါးျဖင့္ ကုသမႈခံယူၿပီးေသာ လူနာမ်ားအား ၿမိဳ႕နယ္အဆင့္ Decentralized ART Sites မ်ားသို႔ လႊဲေျပာင္းေပးၿပီး ဆက္လက္ကုသမႈ ေပးမည္ျဖစ္ေၾကာင္းႏွင့္ ယခုႏွစ္အတြင္း Decentralized ART Sites ၃၀ အထိ ဖြင့္လွစ္သြားမည္ျဖစ္ၿပီး ၂၀၁၅ ခုႏွစ္တြင္ ၁၀၁ ခုအထိ တိုးခ်ဲ႕သြားရန္ လ်ာထားသည္ဟု NAP မွ သိရသည္။

ယေန႔အခ်ိန္အထိ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအေပၚ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းၾကားတြင္ ခြဲျခားဆက္ဆံမႈမ်ားမွာ ရွိေနဆဲပင္ျဖစ္ၿပီး အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုးရွိသည့္ လူနာတစ္ဦး ေဆး႐ံုတက္ ခြဲစိတ္ကုသမႈ ခံယူရမည္ဆိုလွ်င္ ပံုမွန္လူမ်ားထက္ ႏွစ္ဆေပးေဆာင္ေနရေသးသည့္ ေနရာမ်ားရွိေနေသးသည္။ တခ်ဳိ႕ေဆး႐ံု ေဆးခန္းမ်ားမွာမူ ေဆး၀ါးကုသမႈ ခံယူရန္ကိုပင္ ျငင္းပယ္ေလ့ရွိသည္ဟု အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအေပၚ ၀န္ေဆာင္မႈေပးေနသည့္ လူမႈအဖြဲ႔အစည္းမ်ားက ဆိုသည္။

ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအေပၚ ပတ္၀န္းက်င္ လူမႈအသိုင္းအ၀ိုင္းမွ ေစာ္ကားေျပာဆိုျခင္း၊ ပစ္ပယ္ထားျခင္း၊ အမ်ားျပည္သူ စုေပါင္းလုပ္ကိုင္ရသည့္ အလုပ္မ်ားတြင္ ဖိတ္ၾကားခံရမႈ မရွိျခင္း၊ အေထြေထြ ၀န္ေဆာင္မႈမ်ား မရရွိျခင္း၊ အိမ္ရွင္မွ ဖယ္ခိုင္းျခင္း၊ အမ်ားသံုးေနရာမ်ား(ေရတြင္းေရကန္၊ အိမ္သာ၊ ေသာက္သံုးေရစသည္)တြင္ အသံုးျပဳခြင့္မရရွိျခင္း စသည့္ ခြဲျခားဆက္ဆံခံရမႈမ်ားမွာ အမ်ားဆံုးျဖစ္ေနသည္ဟု ဆိုသည္။

"ပိုးရွိေနတယ္လို႔သိတာန႔ဲ တစ္ၿပိဳင္နက္ မိသားစု၀င္ေတြကစၿပီး ခြဲျခားဆက္ဆံမႈေတြ စလုပ္လာတယ္။ ေနာက္ပိုင္းလုပ္ငန္းခြင္၊ ပတ္၀န္းက်င္က ႏွိမ္ခ်ေျပာဆိုတာေတြ ရွိလာတယ္။ အားလံုးထဲမွာ စိတ္အထိခိုက္ဆုံးက မိသားစု၀င္ေတြက ခြဲျခားဆက္ဆံခံရတာပဲ"ဟု Myanmar Positive Group အဖြဲ႔၀င္ တစ္ဦးျဖစ္သူ ေမာင္သူရက ဆိုသည္။

အိပ္ခ်္အုိင္ဗြီ ေ၀ဒနာရွင္မ်ားႏွင့္ မိသားစု၀င္အမ်ားစုမွာ အိမ္ရာေရႊ႕ေျပာင္းျခင္းကို အနည္းႏွင့္အမ်ား ျပဳလုပ္ဖူးသူမ်ားျဖစ္ၿပီး ပတ္၀န္းက်င္မွ ခြဲျခားဆက္ဆံျခင္း အပါအ၀င္ ေအအာရ္တီ ေဆး၀ါးရရွိႏုိင္သည့္ ေနရာမ်ားသို႔ ေျပာင္းေရႊ႕ၾကျခင္းမွာ အမ်ားစုျဖစ္ရာ အခ်ဳိ႕မွာမူ အိမ္ရွင္မွ ဖယ္ခိုင္းျခင္း၊ ေငြေၾကး အဆင္မေျပလာမႈမ်ားေၾကာင့္ ေျပာင္းေရႊ႕ေနၾကရျခင္း ျဖစ္သည္ဟု ကိုသူရက ဆက္လက္ ေျပာျပခဲ့သည္။

"အရင္အလုပ္မွာ လုပ္ေနတာ ၾကာေပမယ့္ ေရာဂါပုိးေတြ႔လို႔ ထုတ္ပယ္ခံရတယ္။ေရာဂါပိုးက ရွိေနတယ္။ အလုပ္လုပ္မွလည္း ျဖစ္မယ္။ ၀င္ေငြရမယ့္ အလုပ္တစ္ခုကိုလုပ္ဖို႔ ကုမၸဏီတစ္ခုကို ၀င္ေလွ်ာက္တာ သူတို႔ကုမၸဏီကို ၀င္ၿပီဆိုတာနဲ႔ ေသြးတန္းစစ္တယ္။ ဘာအတြက္လဲေမးေတာ့ သူတုိ႔က စားေသာက္ကုန္လုပ္ငန္းတစ္ခု ျဖစ္ေနတဲ့အတြက္ စစ္ကိုစစ္ရတယ္လို႔ ေျပာတယ္။ ေသြးစစ္ရင္ တန္းသိမွာနဲ႔ပဲဆိုေတာ့ ဘာမွေျပာမေနဘဲ တန္းျပန္ခဲ့တာပါပဲ" ဟု ေအအာရ္တီ ေဆး၀ါးေသာက္သံုးေနရသူ မသႏၲာ၀င္းက သူမ၏ အေတြ႔အၾကံဳကို ေျပာျပခဲ့သည္။

ေရာဂါပိုးရွိသူအမ်ားစုမွာ အလုပ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ မိမိတို႔အေၾကာင္းကို ထုတ္ေဖာ္ေျပာၾကားေလ့ မရွိေသာ္လည္း အခ်ဳိ႕လုပ္ငန္းခြင္မ်ားမွာ ေသြးစစ္ေဆးေလ့ရွိၿပီး ေရာဂါပိုးေတြ႔ရွိခဲ့ပါက အလုပ္မွ ထုတ္ပယ္ေလ့ ရွိၾကေၾကာင္း၊ ေ၀ဒနာရွင္အမ်ားစုမွာ ယခုကဲ့သို႔ အေတြ႔အႀကံဳမ်ဳိးကို ခံစားဖူးေၾကာင္း သူမက ဆက္လက္ေျပာျပခဲ့သည္။

အလုပ္ပတ္၀န္းက်င္တြင္ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ရွိျခင္း မရွိျခင္းအေပၚ ျပစ္တင္႐ႈတ္ခ်ျခင္း၊ ခြဲျခားႏွိမ္ခ် ဆက္ဆံျခင္းမ်ား မျပဳလုပ္သင့္ဘဲ လုပ္ငန္းခြင္တြင္ ေန႔စဥ္ ထိေတြ႔ဆက္ဆံေန႐ံုမွ်ျဖင့္ ေရာဂါပိုးကူးစက္ႏုိင္ေျခ မရွိေပ။

ျမန္မာႏုိင္ငံ၏ အိတ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ အမ်ဳိးသားအဆင့္ တိုက္ဖ်က္ေရး အစီအစဥ္မ်ားတြင္ စီးပြားေရးက႑မွ ပါ၀င္ေဆာင္ရြက္ရမည့္ တာ၀န္မ်ားပါရွိသည့္အတြက္ ပထမအဆင့္အေနျဖင့္ ျမန္မာႏုိင္ငံရွိ စီးပြားေရး လုပ္ငန္းရွင္မ်ားမွ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီႏွင့္ ပတ္သက္၍ ခြဲျခားႏွိမ္ခ်ဆက္ဆံျခင္း မျပဳရန္ သေဘာတူလက္မွတ္ ေရးထိုးခဲ့ၾကေသာ္လည္း ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအား အလုပ္မွ ထုတ္ပယ္ျခင္းမ်ား ရွိေနေသးသည္။

လက္ရွိတြင္ အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ ကာကြယ္တိုက္ဖ်က္ ျပဳစုကုသေရး လုပ္ငန္းမ်ားကို ျပည္တြင္း လူမႈေရးအဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ ကုလသမဂၢ လက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၊ အျပည္ျပည္ဆိုင္ရာ လူမႈေရး အဖြဲ႔အစည္းမ်ားျဖင့္ ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ေနၿပီး ေ၀ဒနာရွင္မ်ားအား အထူးကုေဆး႐ံု(မဂၤလာဒံု)၊ အထူးကုေဆး႐ံု (သာေကတ)အပါအ၀င္ တိုင္းေဒသႀကီးႏွင့္ ျပည္နယ္ေဆး႐ံုမ်ားတြင္ ေဆး၀ါးကုသမႈ ျပဳလုပ္ေပးေနသည္ဟု ဆိုသည္။

ျမန္မာႏုိင္ငံသည္ အာဆီယံအဖြဲ႔၀င္ ႏုိင္ငံတစ္ႏုိင္ငံျဖစ္သည့္အတြက္ အာဆီယံ ေအအိုင္ဒီအက္စ္ေရာဂါ တားဆီးေရးလုပ္ငန္းအဖြဲ႔ (ASEAN Task Force On Aids) တြင္လည္းေကာင္း၊ မဲေခါင္ျမစ္၀ွမ္းေဒသ ႏုိင္ငံမ်ားအတြင္း အိပ္ခ်္အိုင္ဗြီပိုး ကူးစက္ျပန္႔ပြားမႈ တားဆီးေရး စီမံခ်က္တြင္ လည္းေကာင္း၊ အိမ္နီးခ်င္းႏိုင္ငံမ်ားႏွင့္ နယ္စပ္ေဒသ ခုခံအားက်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါဆုိင္ရာ ကာကြယ္တိုက္ဖ်က္ေရး လုပ္ငန္းတြင္ လည္းေကာင္း၊ ကုလသမဂၢ လက္ေအာက္ခံ အဖြဲ႔အစည္းမ်ား၏ ေဒသဆိုင္ရာႏွင့္ ဗဟိုအဆင့္ စီမံခ်က္လုပ္ငန္းမ်ားတြင္ လည္းေကာင္း ပူးေပါင္းလုပ္ေဆာင္ေနသည္ဟု သိရသည္။

(ကမၻာ့ခုခံအားက်ဆင္းမႈ ကူးစက္ေရာဂါ တိုက္ဖ်က္ေရးေန႔ (ဒီဇင္ဘာ ၁ ရက္) (World AIDS Days) အျဖစ္ ႏို၀င္ဘာ ၃၀ ရက္ နံနက္ပိုင္းက ရန္ကုန္ၿမိဳ႕တြင္ စုေပါင္းလမ္းေလွ်ာက္ၾကစဥ္ (ဓာတ္ပံု) ထြယ္ဆန္ေအာင္)
EMG